به همه چیزهایی که در طبیعت برای استفاده انسان وجود دارد و شکل‌گیری و وجود آنها الزاما نیازمند اقدام از سوی انسان نیست، «منابع طبیعی» (natural resources) گفته می‌شود. مهم‌ترین نکته درباره منابع طبیعی این است که زندگی انسان و سایر شکل‌های حیات روی کره زمین به منابع طبیعی وابسته است. منابع طبیعی شامل زمین، صخره‌ها، جنگل‌ها (پوشش گیاهی)، آب (اقیانوس‌ها، دریاها و رودها)، سوخت‌های فسیلی، جانوران (حیوانات اهلی و وحشی و نیز آبزیان)، مواد معدنی، نور خورشید و هوا می‌شود. در یک تعریف دیگر منابع طبیعی موارد ارزشمندی مثل خواص و نیروهای مغناطیسی، گرانشی و الکتریکی نیز از جمله منابع طبیعی به هستند. حتی نور خورشید، جو، آب، زمین، هوا (شامل همه مواد معدنی) و نیز پوشش گیاهی و تنوع جانوری که جزو خواص و منابع شناسایی شده هستند یا به این منابع وابسته هستند، منابع طبیعی نامیده می‌شوند. اما آیا این منابع بی‌نهایت هستند و رشد و بقای ما که به آنها گره خورده است، در معرض هیچ تهدیدی نیست؟
به همه موارد بالا در اصطلاح منابع طبیعی گفته می‌شود و همه آنها امکان زندگی بر روی کره خاکی را فراهم می‌کنند. انسان‌ها انواع مواد مورد نیازشان را از منابع طبیعی موجود در محیط‌شان به دست آورند. برای ساخت هر محصول که توسط بشر ساخته می‌شود، از منابع طبیعی استفاده می‌شود. مواد به دست آمده از منابع طبیعی ممکن است به همان صورت استفاده شود یا اینکه پس از اینکه به شکل دیگری درآمد، مورد استفاده قرار گیرد. با این وجود، بیشتر منابع طبیعی با خطر پایان یافتن و کاهش تدریجی روبرو هستند که می‌تواند تهدیدی جهانی برای استفاده و مدیریت پایدار این منابع باشد. البته برخی از منابع طبیعی هم وجود دارند که پایانی برای آنها متصور نیست که برای نمونه می‌توان به انرژی خورشیدی و نیز انرژی زمین‌گرمایی اشاره کرد. هوا نیز به همین دسته تعلق دارد. با این وجود، آلایندگی یک تهدید جدی برای هوا به شمار می‌رود. منابع طبیعی به طور کلی به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند؛ منابع طبیعی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر. البته چندین نوع تقسیم‌بندی دیگری منابع طبیعی نیز وجود دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت مثل منابع طبیعی «زیستی» (biotic)، «غیرزیستی» (abiotic) و منابع طبیعی خام (stock natural resources).
منابع طبیعی تجدیدپذیر
تمام منابعی که فارغ از میزان استفاده‌ای که از آنها صورت می‌گیرد، همچنان به شکلی پایدار در دسترس هستند را منابع تجدیدپذیر می‌نامیم. این منابع پس از استفاده، می‌توانند به طور کامل یا تقریبی به وضعیت و میزان قبلی بازگردند. پوشش گیاهی، آب و هوا از جمله این منابع هستند. جانوران را نیز می‌توان جزو منابع طبیعی تجدیدپذیر دانست، زیرا می‌توانند تولید مثل کنند یا اینکه توسط انسان تکثیر شوند. البته این طور نیست که جایگزینی منابع تجدیدپذیر از بین رفته یک شبه روی دهد. گاهی اوقات، این جایگزینی ممکن است ده‌ها یا صدها سال طول بکشد.مواد خام تجدیدپذیری که از جانداران، یعنی جانوران و گیاهان، به دست می‌آید را «منابع تجدیدپذیر ارگانیک» (organic renewable resources) می‌نامیم. در مقابل، منابع به دست آمده از چیزهای غیرزنده مثل خورشید، آب و باد را در اصطلاح «منابع تجدیدپذیر غیرارگانیک» (inorganic renewable resources) نامیده می‌شوند.
منابع طبیعی تجدیدناپذیر
منابع تجدیدناپذیر به آن دسته از منابع طبیعی اطلاق می‌شود که پس از مصرف یا تخریب، نمی‌توانند به راحتی جایگزین شده و یا به وضعیت قبل بازگردند. سوخت‌های فسیلی و مواد معدنی از جمله این منابع هستند. مواد معدنی در دسته منابع تجدیدناپذیر قرار می‌گیرند، هر چند که تولید آنها به شکلی طبیعی صورت می‌گیرد. اما این فرآیند طبیعی تولید معمولا هزاران سال زمان می‌برد. برخی از جانوران در معرض انقراض نیز در همین دسته قرار می‌گیرند، زیرا ممکن است برای همیشه منقرض شوند که در این صورت، بازگرداندن آنها اگر ناممکن نباشد، بسیار دشوار خواهد بود. مواد تجدیدناپذیری از موجودات زنده تولید می‌شوند، مثل سوخت‌های فسیلی، در دسته‌بندی منابع تجدیدناپذیر ارگانیک قرار می‌گیرند. در مقابل، آن دسته از مواردی که حاصل موادغیرزنده هستند، مثل صخره‌ها و سنگ‌ها، در دسته‌بندی دیگری به نام «منابع تجدیدناپذیر غیرارگانیک» قرار می‌گیرند.
منابع طبیعی زیستی و غیرزیستی
منابع طبیعی زیستی به آن دسته از منابع گفته می‌شود که منشاء آنها مواد ارگانیک و زنده موجود در «بوم‌سپهر» (ecosphere) است. منظور از بوم‌سپهر، همه موجودات زنده موجود در کره زمین و نیز محیط فیزیکی آنهاست. جانواران، گیاهان و سایر موادی که از آنها به دست می‌آید در دسته‌بندی منابع طبیعی زیوا قرار می‌گیرند. سوخت‌های فسیلی مثل نفت و زغال‌سنگ نیز در همین دسته هستند، زیرا با تجزیه مواد ارگانیک در گذر زمان ایجاد می‌شوند. منابع طبیعی غیرزیستی به منابعی گفته می‌شود که منشاء آن مواد غیرارگانیک و غیرزنده است. آب، زمین، هوا و فلزاتی مثل آهن، مس، نقره و طلا از جمله مصداق‌های منابع طبیعی نازیوا هستند.
منابع طبیعی خام (stock natural resources)
منظور از منابع طبیعی خام، آن دسته از منابعی است که در طبیعت وجود دارند، اما انسان از دانش یا فناوری مورد نیاز برای استخراج و بهره‌برداری از آن برخوردار نیست. هیدروژن یکی از منابع طبیعی خام است. این ماده به وفور در طبیعت وجود دارد، اما هنوز به فناوری کم‌هزینه‌ای برای استخراج و استفاده از آن دست نیافته‌ایم.
تهدیدات پیش روی منابع طبیعی؛
بیش‌جمعیتی و بیش‌مصرف
هر قدر بر جمعیت بشر روی زمین افزوده می‌شود، با بیشتر شدن حجم بهره‌برداری از منابع روبرو می‌شویم. این وضعیت موجب افزایش فشار به منابع طبیعی می‌شود که می‌تواند به آسیب‌هایی جدی و حتی جبران‌ناپذیر به منابعی نظیر صخره‌های مرجانی، آب شیرین، سوخت‌های فسیلی و جنگل‌ها بیانجامد. تداوم این روند سبب می‌شود انسان‌ها در آینده به منابع کافی دسترسی نخواهند داشت. افزایش بی‌رویه جمعیت انسان به معنای نیاز بیشتر به منابعی طبیعی مثل غذا، چوب، ماهی، لباس، چرم و گاز طبیعی است. با توجه به کمبود بسیاری از این منابع و نیز نیاز شدید بشر، شاهد بهره‌برداری گسترده از برخی از آنها هستیم که می‌تواند خطری جدید برای آینده زندگی بشر به همراه آورد.مطالعه صورت گرفته توسط برنامه محیط زیست ملل متحد نشان می‌دهد مصرف بیش از حد منابع تجدیدناپذیر طبیعی توسط انسان می‌تواند به کاهش چشمگیر این منابع در آینده‌ای نزدیک انجامیده و خطری جدید را متوجه نسل‌های آینده کند.
الگوهای مخرب کشاورزی و دام‌پروری
در بسیاری از مناطق دنیا شاهد این هستیم که برخی کشاورزان از شیوه‌های مختلفی برای بهره‌برداری هر چه بیشتر از منابع موجود مثل خاک و آب استفاده می‌کنند. این الگوهای غیرپایدار و تهاجمی در کشاوری معمولا با تبدیل جنگل‌ها به زمین برای کشت انواع محصولات یا پرورش حیوانات اهلی همراه است که به کاهش تدریجی منابع ارزشمندی مثل جنگل‌ها، حیات وحش و نیز زمین حاصلخیر منجر می‌شود. همچنین پساب زمین‌های زراعی که معمولا شامل انواع کود و آفت‌کش‌هاست نیز آسیبی جدی به طبیعت، منابع آبی و نیز آبزیان وارد می‌کند.
هر قدر بر جمعیت بشر روی زمین افزوده می‌شود، با بیشتر شدن حجم بهره‌برداری از منابع روبرو می‌شویم. این وضعیت موجب افزایش فشار به منابع طبیعی می‌شود که می‌تواند به آسیب‌هایی جدی و حتی جبران‌ناپذیر به منابعی نظیر صخره‌های مرجانی، آب شیرین، سوخت‌های فسیلی و جنگل‌ها بیانجامد.
تغییر اقلیم و پدیده گرمایش زمین
فعالیت‌های گسترده بشر و نیز افزایش چشمگیر جمعیت موجب بیشتر شدن تولید گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های کربنی شده که همه اینها روی هم به تغییرات شدید در الگوهای اقلیمی مناطق مختلف زمین می‌انجامند. تغییرات اقلیمی نیز از جمله مهم‌ترین تهدیدات برای تنوع زیستی به شمار می‌روند و البته مخاطراتی جدی را نیز برای برخی دیگر از منابع طبیعی به همراه دارند.بسیاری از گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی که با یک اقلیم مشخص سازگار هستند، از تاب‌آوری کافی در برابر تغییرات اقلیمی برخوردار نیستند و ممکن است نتوانند در شرایط اقلیمی جدید ایجاد شده دوام بیاورند. چنین پدیده‌ای در نهایت به کاهش تنوع زیستی بیانجامد.
آلودگی محیط‌زیستی
بسیاری از منابع طبیعی تاکنون از بین رفته‌اند و همچنین بخش قابل‌توجهی از منابع باقیمانده نیز با مخاطرات ناشی از انواع مواد سمی و شیمیایی تولیدشده توسط صنایع و نیز مزارع روبرو هستند. حتی پساب و پسماندهای خانگی نیز می‌توانند تهدیدی به آلودگی محیط زیست بیانجامد. این آلودگی به تدریج به منابع طبیعی آسیب می‌رساند و به تخریب محیط زیست می‌انجامد. اگر یک منبع طبیعی به شدت آلوده شود، دیگر ارزشمند نیست، زیرا نمی‌تواند بستری برای منابع زیوا و نازیوا باشد. برای نمونه، دریاچه‌ای که به دلیل ورود پساب‌های صنعتی و خانگی به شدت آلوده شده و سطح اسید آن بالا رفته، دیگر محیط سالمی برای آبزیان نخواهد بود.
تغییر کاربری زمین
یکی از تهدیدهای پیش روی منابع طبیعی، تغییر کاربری زمین است. تبدیل زمین‌های دارای پوشش گیاهی به سازه‌های مسکونی یا صنعتی یا حتی جاده و خیابان سبب می‌شود بخشی از زمینی که به حیات موجودات مختلف اختصاص داشت از محیط زیست گرفته شود.
سبک زندگی مدرن
سبک زندگی امروزی نیز یکی از عواملی است که تهدیدی جدی در برابر پایداری منابع طبیعی به شمار می‌رود. امروزه انسان‌ها به دنبال رفاه بیشتر در زندگی هستند. تقاضا برای رفاه بیشتر به افزایش استفاده از منابع طبیعی می‌انجامد. تولید صنعتی بیشتر به معنای نیاز بیشتر به مواد طبیعی، مواد خام و نیز انرژی است. به همین دلیل است که سبک زندگی پایدار می‌تواند به کاهش تهدیدات ناشی از سبک زندگی برای منابع طبیعی کمک کند.
